Golven

In 1982 componeerde Louis Andriessen muziek voor Golven, een film van Annette Apon, gebaseerd op The Waves van Virginia Woolf. De film staat nu te boek als ‘een interessant en gedurfd experiment dat niet aan iedereen besteed zal zijn’ (VPRO) maar gold destijds als een krachtig antwoord op het sleetse naturalisme van de Nederlandse cinema. Met de film raakte de soundtrack – het lot van de meeste filmmuziek – in de vergetelheid.

Toen ik na de dood van Louis op papier herinneringen aan onze vriendschap begon op te halen (wat uiteindelijk resulteerde in het boek Keten & stompen – met Louis Andriessen, componist en vriend) zag ik opeens weer hoe ik samen met Louis en Jeanette, zijn vrouw, op de bank zat luisteren naar de net uitgekomen LP met de soundtrack van Golven. Hoe het na het slotakkoord even stil was. En hoe Jeanette toen zei, dit is de muziek die op je begrafenis moet klinken.

Ja, uitgerekend Jeanette zei dit, Jeanette die voor Louis de rol van geweten vervulde, en een streng geweten. Niet De Staat, Mausoleum of De Tijd viel wat haar betreft de eer van toekomstige begrafenismuziek te beurt, nee, Golven, dat wil zeggen, een voorbeeld van het type muziek – mild en welluidend – waar zij zelden een goed woord voor over had. Zelf was ik niet minder onder de indruk, maar voor mij was dat in zekere zin gemakkelijker aangezien ik altijd al een zwak had voor de toegankelijke kant van Louis’ functionele muziek. Louis had het in zich om een tweede Rota of Morricone te worden, maar zijn artistieke prioriteiten lagen elders.

Toen ik veertig jaar later de inmiddels zoekgeraakte grammofoonplaat via YouTube terughoorde, bleek ik me elke noot nog exact te herinneren. In Keten & stompen roemde ik de muziek als ‘een van zijn meest spierballoze stukken, intens intiem, intens egoloos en intens persoonlijk.’ Precies in deze paradox schuilt volgens mij het geheim van de partituur.

De score verdiende naar mijn mening een tweede leven en ik besloot een suite uit de partituur samen te stellen. Een reeks uitvoeringen door Nieuw Amsterdams Peil in april 2024 heeft bewezen dat de muziek ook zonder filmbeelden haar geldigheid volledig behoudt. Bij elke uitvoering verbaasde ik mij weer meer over Louis’ kunst om met zo eenvoudige middelen en zo elementair materiaal zo veel op te roepen. Mijn persoonlijke favoriet is het tweede deel, ‘Het passen’, waarin zich gedurende vele tientallen maten, even simpel als geraffineerd, een melodisch lint van kwartnoten en halve noten ontrolt, unisono gespeeld door drie fluiten en drie violen, boven een schokschouderend gesyncopeerde bas. Je denkt, een kind kan de was doen, maar je weet wel beter.